1. การควบคุมลำดับคืออะไร?
- การควบคุมลำดับ หมายถึง การสั่งงานเครื่องจักรหรืออุปกรณ์ตาม ขั้นตอนที่กำหนดไว้ล่วงหน้า
- คำอธิบายง่าย ๆ: เราตั้งเงื่อนไข → ตรวจสอบว่า “ผ่าน” หรือ “ไม่ผ่าน” → ถ้าผ่าน ระบบจะทำงานไปตามลำดับที่เตรียมไว้
💡 ตัวอย่าง: เปิดเครื่องซักผ้า → เติมน้ำ → ซัก → ปั่น → เสร็จเรียบร้อย
2. วงจรที่ง่ายที่สุด
เริ่มจากวงจรพื้นฐาน: สวิตช์ + หลอดไฟ
- ถ้ากดสวิตช์ → หลอดไฟติด
- ถ้าปล่อยสวิตช์ → หลอดไฟดับ
นี่คือหน่วยที่เล็กที่สุดของการควบคุมลำดับ เพราะทุกอย่างทำตามขั้นตอนและเงื่อนไขที่เตรียมไว้แล้ว
3. คอนแทค (Contact) คืออะไร?
ในวงจรไฟฟ้า เราใช้คำว่า “สวิตช์” และยังใช้คำว่า คอนแทค หรือหน้าสัมผัสโลหะช่วยเชื่อมต่อวงจรไฟฟ้า อีกด้วย
สวิตช์ก็เป็น คอนแท็ก เช่นกัน มันทำงานโดยอาศัยแรงกดจากมือ
- คอนแทค A (NO – Normally Open)
→ ปกติ “ไม่ต่อวงจร” → จะต่อได้เมื่อกดหรือถูกดึงด้วยแม่เหล็กไฟฟ้า - คอนแทค B (NC – Normally Closed)
→ ปกติ “ต่อวงจร” → จะขาดเมื่อกดหรือถูกดึงด้วยแม่เหล็กไฟฟ้า
4. รีเลย์คืออะไร?
รีเลย์คือ “สวิตช์ที่ทำงานด้วยไฟฟ้า”
- ภายในมี คอยล์ และ คอนแทค
- เมื่อจ่ายไฟเข้าคอยล์ → เกิดแม่เหล็ก → ดึงคอนแทคให้เปลี่ยนสถานะ
📌 ทำให้เราสามารถควบคุมวงจรใหญ่ (ไฟบ้าน 220V) ด้วยวงจรเล็ก (แบตเตอรี่ 24V) ได้
5. วงจรคงสถานะตัวเอง (Self-holding Circuit)
นี่คือหัวใจสำคัญ!
ทำให้เครื่อง ทำงานต่อเนื่องได้แม้เราปล่อยปุ่มสตาร์ทแล้ว
ลำดับการทำงาน
1. วงจรพร้อมทำงาน
2. กดปุ่ม Start → กระแสไฟเข้าคอยล์รีเลย์ → หลอดไฟติด → รีเลย์ดึงคอนแทคให้ปิดวงจรด้วย
3. ปล่อยปุ่ม Start → แต่คอนแท็กรีเลย์ยัง “ดูดติด” อยู่ → วงจรยังทำงานต่อ
4. กดปุ่ม Stop (คอนแทค B) → ตัดไฟเข้าคอยล์ → คอนแท็กรีเลย์ปล่อย → หลอดไฟดับ
💡 สรุป: รีเลย์ “จำสถานะ” ของตัวเองไว้จนกว่าจะถูกสั่งให้หยุด
6. ทำไมต้องเรียนรู้วงจรคงสถานะตัวเอง?
- มันคือ “พื้นฐานที่สุด” ของการควบคุมอัตโนมัติ
- ถ้าเข้าใจวงจรนี้ → จะต่อยอดไปสู่การเขียนโปรแกรม PLC และระบบอัตโนมัติอื่น ๆ ได้ง่าย
- เปรียบเหมือนการเรียนคณิตศาสตร์ → ต้องเข้าใจการบวกเลขก่อน ถึงจะไปเรียนคูณ หาร หรือสมการได้
7. วิธีเรียนรู้ให้เข้าใจจริง
- ศึกษาหลักการจากแผนภาพ
- หากเป็นไปได้ → ลองต่อวงจรจริง (ใช้รีเลย์ หลอดไฟ และปุ่มสตาร์ท/สต็อป)
- ระวังเรื่องความปลอดภัย: ใช้ไฟแรงดันต่ำ, หลีกเลี่ยงการลัดวงจร
สรุป
- การควบคุมลำดับ = การสั่งงานตามขั้นตอนที่กำหนด
- รีเลย์ = อุปกรณ์หลักในการสั่งตัดต่อวงจร
- วงจรยึดตัวเอง = ทำให้เครื่องยังทำงานต่อแม้ปล่อยปุ่มสตาร์ท
👉 ถ้าเข้าใจวงจรคงสถานะตัวเอง = คุณเข้าใจ “ประตูแรก” ของโลกออโตเมชัน
ฺBibliography:
https://en.wikipedia.org/wiki/Relay#Holding_circuit
https://components.omron.com/us-en/products/basic-knowledge/relays/basics
https://chief-engineer.info/sequence-control/
https://www.researchgate.net/figure/Self-holding-type-relay-system-Initial-state_fig1_274075718